17 - In het Heilig Graf van de Jeruzalemkerk te Brugge, temidden van de mysteries van Tempeliers en vrijmetselaars
17.
Lena herinnerde zich hoe opa Jacob haar in het jaar waarin ze vijftien kaarsjes uitblies op de taart die hij voor haar had gekocht, meetroonde naar de Jeruzalemkerk van Brugge. En dat hij, gezeten op een stoel op de achterste rij, een heel verhaal afstak over een zekere Johan van Ruddervoorde, die belast werd met het zoeken van een toevluchtsoord voor de Tempeliers in Schotland.
‘Bepaalde bouwgilden konden de Tempelgeheimen het best bewaren, overigens zonder ze precies te begrijpen,’ fluisterde opa Jacob. ‘Johan van Ruddervoorde verklaarde dat het nieuwe bestel alle Tempelmysteries zou omvatten, zij het in symbolische vorm. En door toedoen van Vlaamse Tempeliers, maar zonder dat zij er zelf bij aanwezig waren, werden toen op drie plaatsen in Schotland nieuwe Tempelvestigingen opgetrokken. “Het belangrijkste is dat wij de onbekende meesters blijven van deze vernieuwde gilden,” verklaarde Johan van Ruddervoorde. “Zo zullen wij langzamerhand in het geheim onze ideeën verbreiden en van bouwput tot bouwput, van stad tot stad de christenheid van binnenuit omvormen.”’
Lena begreep niet goed waarom opa Jacob precies de Jeruzalemkerk had opgezocht om haar te vertellen over de vrijmetselarij en meer bepaald de Schotse Ritus, waarin de relatie met de Tempelorde benadrukt werd en die ook zekere ‘graden van wraak’ kende. Misschien had hij in de koelte van de Jeruzalemkerk alleen maar een toevlucht gezocht voor de hitte van de zomerzon die zinderend over de straten en stegen van Brugge lag?
‘Filips van den Elzas onderhield al nauwe en veelvuldige contacten met Schotland,’ zei opa Jacob met die zachte, hese stem van hem, en op de gedempte toon die hij altijd aansloeg als hij het over de geheimen van het verleden had. ‘Hij zou het oorspronkelijk Keltische Graalthema dan ook naar het vasteland halen.’
Later had Lena het allemaal opgezocht in de historische werken die ze in de bibliotheek van hun huis in Brugge hadden staan. In het midden van de twaalfde eeuw werd er inderdaad een systematische politiek gevoerd van Vlaamse emigratie naar Schotland. De Schotse monarchie beschouwde Vlaanderen als een politiek en economisch model en als een voorbeeld van stedelijke ontwikkeling. Er werden Vlamingen naar Schotland gehaald om steden naar een Vlaams patroon te bouwen. Filips van den Elzas zond in 1173 zelfs troepen om de Schotten te steunen in hun onafhankelijkheidsstrijd tegen de Engelsen.
‘Robert de Bruce, die zich tot koning van Schotland liet kronen, was van Vlaamse en niet van Normandische origine. Hij had het plan opgevat een Keltisch rijk in Schotland te stichten, waarvan hij de priester-koning zou zijn. Toen hij in 1314 bij Bannockburn tegenover een Engelse overmacht kwam te staan, gebruikte hij dezelfde schilltrom-formatie als de Vlamingen in 1302 op de Groeningekouter. Tot hij uit zijn benarde positie werd gered door een mysterieuze groep verse strijdkrachten…’
‘Tempeliers?’
‘Inderdaad, Lena… Het waren Tempeliers die de Schotten net als de Vlamingen voordien de techniek van de schilltrom hadden bijgebracht.’
Opa Jacob pauzeerde even, alsof de wandeling door de stad en zijn verhandeling over de vrijmetselaars hem hadden uitgeput en hij nu dringend even op adem moest komen.
‘Dat de Tempelorde het Grote Plan heeft gekoesterd waarover ik het al eerder heb gehad, en dat dit Grote Plan nog lang na het officieel opdoeken van de orde volop in werking was, valt gemakkelijk te bewijzen. Kijk maar eens naar de architectonische rariteiten van deze Jeruzalemkerk. De hoofdtoren wordt geflankeerd door twee achthoekige zijtorentjes, respectievelijk bekroond met een zon en een halve maan. En het oosters aandoend bovenwerk bestaat niet voor niets uit een dubbele octogonale constructie met een enorme bol, voorzien van een kruis, een rad en een palm…. Twee eeuwen nadat de schone Sybilla de wens had geuit van Brugge een Jeruzalem van het Westen te maken, hebben de bouwheren Pieter en Jaak Adornes hun stad verrijkt met een monumentale kopie van de Kerk van het Heilig Graf te Jeruzalem…’
Lena had ook dit verhaal opgezocht, en uiteraard klopte het ook. Niet dat ze eraan getwijfeld had, maar het hielp als je de dingen zwart op wit gedrukt zag staan, om je ervan te vergewissen dat je niet had gedroomd wat je uit de mond van opa Jacob had gehoord.
De Adorneskerk werd ingewijd op Palmzondag van het jaar 1429. De zoon van Pieter Adornes, Anselmus, werkte de toren af tot een glorieus monument, conform het Heilig Graf in Jeruzalem. In 1470 trok Anselmus in functie van zijn bouwplannen zelfs op pelgrimstocht naar het Heilig Land. En drie jaar later verleende hij zijn diplomatieke medewerking aan de plannen van Karel de Stoute, om een nieuwe algemene kruistocht te organiseren. Anselmus was niet alleen ridder van de door Filips de Goede gestichte orde van het Gulden Vlies. Hij was ook ridder van de orde van het Heilig Graf en van de Schotse Eenhoorn en hij bezat verscheidene heerlijkheden, zowel in Gentbrugge als in Schotland. In 1472 bracht Anselmus het tot raadsman van de Schotse koning Jacobus III en elf jaar later werd hij in de nabijheid van North Berwick in een hinderlaag gelokt en vermoord. Anselmus Adornes werd begraven in Schotland, maar zijn hart vertrouwde men toe aan de Brugse familiekerk.
Opa Jacob stond op, zwaar steunend op zijn wandelstok met de vergulde knop, bezet met de robijnrode steen. ‘De Jeruzalemkerk, Lena, werd opgericht als een zogenaamde conformitas met de Heilig Grafkerk van Jeruzalem. Het is een geslaagd evenbeeld van dat rotondevormig bouwwerk. Men heeft zich vaak afgevraagd wat de heren Adornes in feite op het oog hadden met hun godsvruchtige stichting. Was de conformiteit slechts van bijkomstig belang en moest de Brugse versie van het Heilig Graf niet veeleer beschouwd worden als een symbolische geste, kaderend in de mystieke sfeer van een stad als Brugge?’ Hij liet de vraag in de lucht hangen en haalde toen de schouders op. ‘Hoe blind kan men zijn, Lena?’
Breng hier een virtueel bezoek aan de Jeruzalemkerk te Brugge: "The Holy Sepulchre of Bruges-la-Morte".
www.squidoo.com/heiligbloed
Meer geweldige foto's van de Jeruzalemkerk hier!
